„Końce świata” - 3. nr „Elementów”

^{21 lutego 2023 r.}

Trzeci numer czasopisma „Elementów” poświęcony został zagadnieniom odległości oraz strukturze pola sztuki. Staramy się wytropić te obiegi sztuki, które same dla siebie stanowią bogaty i samowystarczalny obszar z własnymi punktami odniesienia, autorytetami, sposobami wartościowania. Poszukujemy oczek w horyzontalnej sieci połączeń pola sztuki.

Zainteresowanie wiejską prowincją z ostatnich lat podsumowuje w tym numerze „Elementów” Waldemar Kuligowski, uwzględniając fakty z literatury i kultury popularnej oraz skupiając się na rozwoju „ludowej historii Polski”. Paulina Małochleb poświęca tekst podobnemu tematowi, skupiając się na zwrocie ludowym w prozie ostatnich lat. O projekcie „Plener BWA”, który zakładał przemyślenie dziedzictwa PRL, jego aktualizację i wymyślenie nowej sieci współpracy między galeriami sztuki współczesnej, oplatającej całą Polskę, pisze jedna z jego autorek – Ewa Tatar.

We współczesnej Polsce pojawił się wreszcie nurt sztuki związanej ze wsią, którego niekwestionowanym liderem stał się Daniel Rycharski. W „Elementach” publikujemy rozmowę, w której mówi on Szymonowi Maliborskiemu, że wieś znika, a rolą artysty jest śledzić ów nieuchronny proces, opatrując go gorzkim komentarzem. Jeśli zaś mowa o środowiskach artystycznych działających poza wielkimi aglomeracjami, Agata Sulikowska przeprowadziła badania artystów sztuk wizualnych ulokowanych na Podkarpaciu. W publikowanym przez nas omówieniu autorka pokazuje wycinek światopoglądu tej grupy, ukazując jej dumę z własnej, dość konserwatywnej tożsamości.

Mitologizacja prowincji zawiera w sobie równocześnie wywyższenie i lekceważenie wszystkiego, co się na nią składało. Marcin Laberschek pokazuje mało znane zjawisko pomników stawianych w pejzażu polskim, oddolnie, zestawiając je z pojęciem folkloru monumentalnego. Olga Drenda opisuje, jak zanikająca wiejskość łączy się z rozpełzającą się miejskością, tworząc nowy krajobraz, który za Thomasem Sievertsem nazwała „Zwischenstadt”. Karolina Kolenda z kolei analizuje obiecujące polskie próby stworzenia projektów architektonicznych, które wywodziłyby się z tradycji budownictwa wiejskiego i wpisując się w nowy polski pejzaż, współtworzyłyby go.

Wreszcie, samo zagadnienie „końców świata”, bo taki tytuł nosi obecny numer „Elementów”, może odnosić się do zagadnienia nowych i słabo dostrzeganych przez krytykę obiegów sztuki oraz jego uczestników. Oto Monika Weychert swój poświęciła tekst udziałowi artystów romskich w życiu artystycznym i procesowi ich etnografizacji. Wojciech Szafrański zaś poddał analizie współczesny rynek sztuki w Polsce, wykazując, jak dominują w nim niecenione przez historię sztuki tendencje do „realizmu magicznego” i metaforycznej figuracji.

Temat peryferii i marginesów sztuki inspiruje dziś wiele aktualnych prób wytyczenia mapy zmieniającego się na naszych oczach świata. "Elementy" dostępne są na stronie https://elementymag.art/

_{Na okładce fragment pracy Daniela Rycharskiego w Kunstmuseum w Bonn, 2022,
fot. David Ertl}

_{Ilustracje otwierające zrobili dla nas Bartosz Zaskórski i Marta Jamróg.}